EMDR is niet altijd de heilige graal

“Mijn vriendin zegt dat ik EMDR nodig heb.” Ik, PSION psycholoog Marjolein Abma, voel direct een zucht opkomen wanneer een cliënt met deze zin het gesprek opent. Als psycholoog sta je 1-0 achter als iemand in de omgeving van de cliënt een ervaring heeft met EMDR en deze heeft geadviseerd. Het is zelfs een 2-0 achterstand wanneer een andere zorgprofessional, zoals bijvoorbeeld een praktijkondersteuner, huisarts of bedrijfsarts dit heeft gesuggereerd als oplossing voor allerlei soorten problemen. Dit zijn uiteraard goed bedoelde adviezen, maar ook deze adviseurs weten niet altijd wat EMDR precies inhoudt en wat er nodig is om dit toe te kunnen passen.

Niet voor ieder verhaal of ieder mens vind ik het zinvol of is het in onze ogen mogelijk om dit toe te passen. Waarin wij als psycholoog open het gesprek in willen gaan, doet een cliënt dat bij een EMDR advies zelf niet meer. Wanneer een cliënt zich in nood voelt en op zoek is naar hulp, is dat zeker niet gek. Wat wél gek is, is dat anderen op onze stoel van de begeleiding gaan zitten. Mijn tandarts keek mij laatst ook raar aan toen ik zei dat de kroon bij mijn moeder haar zo goed heeft geholpen en ik die ook graag wil.

Herbeleven

Begrijp me niet verkeerd, ik heb fantastische EMDR sessies mogen doen bij cliënten die vast bleven hangen in de verwerking van incidenten zoals bij een aanval van een cliënt in de zorg, bij beelden van ongelukken of herinneringen aan familieleden die gereanimeerd werden. Voordat er met deze EMDR gestart wordt, is daar eerst tijd en werk aan vooraf gegaan. Veel EMDR-verzoeken komen te vroeg. Drie weken na een incident is er bijvoorbeeld nog geen sprake van mogelijke problemen in de verwerking, dan zit men namelijk nog in het natuurlijk proces.

Daarnaast lijkt voor veel mensen EMDR een quick fix, een manier om je geheugen te wissen.  Er heerst vaak het idee dat je er niets voor hoeft te doen. Er wordt twee keer met een toverstaf gezwaaid en je wist de herinnering die op je netvlies staat gebrand. Cliënten weten vaak niet dat ze eerst in de herinnering moeten duiken en dat ze dit zo gedetailleerd mogelijk moeten herbeleven om zo het juiste haakje te zoeken waardoor de herinnering blijft hangen. Voor veel mensen is die zoektocht al voldoende om dit te kunnen verwerken. Zij hebben nooit eerder in detail gesproken of vooral nog nooit eerder met hun emotie gesproken over hun verhaal.

Zo kun je als psycholoog tegelijkertijd onderzoeken of die persoon überhaupt bij de emotie kan komen of eigenlijk wel last heeft van de emotie of het verhaal. En heel belangrijk; zo kom je erachter of je elkaar begrijpt en dezelfde taal spreekt. Zowel de letterlijke taal, maar ook de figuurlijke taal. Niet-westerse taal over psychische klachten en emotie-beleving is soms zo anders dat ik, bij twijfel of we elkaar begrijpen, de gok niet durf te wagen om EMDR toe te passen. Stel je voor dat iemand schrikt van overweldigende emoties die hij of zij ervaart tijdens EMDR en je niet kan uitleggen dat dit hoort of dat dit beleving is. Dan ben je dus nóg verder van huis.

Anders leren omgaan

Dat is direct het laatste belangrijk punt van aandacht voor een start met EMDR. Hoe gaat iemand om met overweldigende emoties en gebeurtenissen? Kan deze persoon dit opvangen? Heeft deze persoon gezonde manieren ontwikkeld om met problemen en emoties om te gaan? Is het antwoord nee, dan zal daar eerst tijd in moeten worden gestoken. En laat daar nu ook voor veel mensen de crux van het verwerken zitten. In plaats van de hele dag de nare herinnering op te roepen, kunnen zij er voor zorgen dat zij niet meer vast zitten, door met mensen in de omgeving te gaan praten of dingen te gaan ondernemen zoals bewegen, werken of puzzelen.

Een andere manier zoeken om er mee om te gaan zorgt voor loslaten, daar hoeft geen EMDR aan te pas te komen. Ook bij herinneringen van langer geleden waar gehele beschermingsmechanismes omheen zijn gebouwd om ze te vermijden en te kunnen functioneren vraagt om zorgvuldige ontmanteling en het aanleren van nieuwe mechanismes. Ze zijn niet voor niets aangeleerd en je wil iemand niet laten ontregelen zonder vangnet.

Heilige graal

Ook over het effect van EMDR zijn soms verkeerde verwachtingen. Ja, bij de jongen met sociale angst kan het helpen om de emotie bij een nare sociale herinnering te verzachten. Maar sociale situaties aangaan zal nog steeds het beste werken om angsten te verminderen. En die gaan ook na EMDR niet opeens vanzelf. De drempel wordt wellicht wat minder intens, maar de cliënt zal nog steeds zelf aan de slag moeten gaan. Net zoals een ruzie met een collega gewoon uitgepraat kan worden, wordt presentatie angst overwonnen door te presenteren.

Voor mensen die normaal gesproken prima met gebeurtenissen kunnen omgaan en die begrijpen hoe emoties kunnen werken, maar nu last hebben van ongevraagde herinneringen die blijven opkomen, kan EMDR de heilige graal zijn om verder te kunnen komen in hun verwerkingsproces en weer (of opnieuw) te kunnen functioneren.

Begeleiding die bij u past

PSION gaat voor de oplossing die bij u past. Geen etiketten of protocollen, maar door de mens met al zijn mogelijkheden en (tijdelijke) beperkingen, centraal te stellen. Ga voor meer informatie naar de website van PSION.